زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

محبوب بن حسن






محمد بن حسن بن هلال بصری، مشهور به محبوب بن حسن، از دانشمندان و محدثان ایرانی قرن دوم و سوم هجری قمری بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوجعفر (ابوالحسن) محمد بن حسن بن هلال بن ابی زینب فیروز بصری قرشی‌ هاشمی، مشهور به محبوب بن حسن، از دانشمندان و محدثان ایرانی است که او و اجدادش را از موالی قریش خوانده‌اند و گویا از موالی بنی‌هاشم بوده‌اند، از این رو لقب قرشی و‌ هاشمی یافته‌اند. خاندان او در بصره می‌زیستند و ابوجعفر هم طبیعتاً در این شهر زاده شده و به رشد و کمال علمی رسیده است، از این‌رو غالب اساتید و شاگردانش بصری هستند.

۲ - اساتید



محبوب بن حسن از اساتید بسیاری حدیث آموخته که برخی از آنان عبارت‌اند از: خالد حذّاء، داود بن ابی هند دینار قشیری۱۳۹ق) ابومعاذ سلیمان بن ارقم بصری عوف اعرابی۱۴۶قمیمون بن عجلان ربعی، جویبر بن سعید، اسلم بن سلیمان بن مغیرة بن ابی برده و ابوهارون غنوی (م پس از ۱۳۰ق). همچنین او حروف قرائت را از اسماعیل بن مسلم بصری مکی فرا گرفته و روایت کرده است.

۳ - شاگردان و راویان



احمد بن حنبل۲۴۱قخلیفة بن خیاط۲۴۰قعمر بن شبه نمیری۲۶۲قبهز بن اسد (م پیش از ۱۹۸قسختویة بن مازیار، احمد بن نصر نیشابوری، احمد بن سعید مروزی رباطی۲۴۵ق)، ابوعبدالملک عقبة بن مکرم بن افلح هلالی بصری و عبیدالله قواریری و پسرش حسن بن حسن که وی هم محدث بود، از شاگردان و راویان محمد بن حسین بصری هستند.

۴ - وثاقت



از میان رجالیون اهل‌سنت، ابن حبان و ذهبی وی را توثیق کرده‌اند و ابن حجر صدوق دانسته است. یحیی بن معین هم قدحی بر او وارد نمی‌داند. در مقابل، ابوحاتم در وثاقتش تردید کرده و نسائی ضعیف شمرده است. بنابه گفته برخی، محبوب بن حسن به قدریه گرایش داشته است.

۵ - وفات



از تاریخ مرگ ابوجعفر گزارشی در دست نیست، ولی با توجه به وفات اساتید و شاگردانش به‌دست می‌آید که او در قرن دوم و سوم می‌زیسته و به احتمال قریب به یقین در نیمه نخست سده سوم درگذشته است.

۶ - تالیفات



به گفته ابن ندیم، محبوب بن حسن کتابی درباره متشابهات قرآن داشته است.
[۱۴] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۹.
گویا ابوعبدالله محمد بن محبوب بصری بُنانی۲۲۲ق) پسر اوست که برخی اطلاعات پسر و پدر را درهم آمیخته‌اند.
[۱۹] باجی، سلیمان بن خلف، التعدیل و التجریح، ج۲، ص۶۵۸.
[۲۰] باجی، سلیمان بن خلف، التعدیل و التجریح، ج۲، ص۸۲۹.


۷ - پانویس


 
۱. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۳۰، ص۳۳۶.    
۲. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۷، ص۳۵۵.    
۳. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۷، ص۳۵۵.    
۴. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج۱۲، ص۱۰۲.    
۵. ابن حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۷، ص۵۲۹.    
۶. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲۵، ص۷۴.    
۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۳۸۲.    
۸. خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ص۳۳۳.    
۹. ابن حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۷، ص۵۲۹.    
۱۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۳۸۲.    
۱۱. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ص۴۷۴.    
۱۲. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۳، ص۴۴۲.    
۱۳. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ص۴۷۴.    
۱۴. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۹.
۱۵. باجی، سلیمان بن خلف، التعدیل و التجریح، ج۲، ص۷۵۲.    
۱۶. خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ص۳۳۳.    
۱۷. بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ج۱، ص۶۷.    
۱۸. ابن ابی حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۸، ص۳۸۸.    
۱۹. باجی، سلیمان بن خلف، التعدیل و التجریح، ج۲، ص۶۵۸.
۲۰. باجی، سلیمان بن خلف، التعدیل و التجریح، ج۲، ص۸۲۹.
۲۱. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲۷، ص۲۶۲.    
۲۲. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۷، ص۳۵۰.    
۲۳. ذهبی، محمد بن احمد، الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب السته، ج۲، ص۱۶۴.    
۲۴. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۴، ص۲۹.    


۸ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۶۹-۶۷۰، برگرفته از مقاله «محمد بصری».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.