محبوب بن حسنمحمد بن حسن بن هلال بصری، مشهور به محبوب بن حسن، از دانشمندان و محدثان ایرانی قرن دوم و سوم هجری قمری بود. ۱ - معرفی اجمالیابوجعفر (ابوالحسن) محمد بن حسن بن هلال بن ابی زینب فیروز بصری قرشی هاشمی، مشهور به محبوب بن حسن، از دانشمندان و محدثان ایرانی است که او و اجدادش را از موالی قریش خوانده‌اند و گویا از موالی بنی‌هاشم بوده‌اند، از این رو لقب قرشی و هاشمی یافته‌اند. خاندان او در بصره می‌زیستند و ابوجعفر هم طبیعتاً در این شهر زاده شده و به رشد و کمال علمی رسیده است، از این‌رو غالب اساتید و شاگردانش بصری هستند. ۲ - اساتیدمحبوب بن حسن از اساتید بسیاری حدیث آموخته که برخی از آنان عبارت‌اند از: خالد حذّاء، داود بن ابی هند دینار قشیری (م ۱۳۹ق) ابومعاذ سلیمان بن ارقم بصری عوف اعرابی (م ۱۴۶ق)، میمون بن عجلان ربعی، جویبر بن سعید، اسلم بن سلیمان بن مغیرة بن ابی برده و ابوهارون غنوی (م پس از ۱۳۰ق). همچنین او حروف قرائت را از اسماعیل بن مسلم بصری مکی فرا گرفته و روایت کرده است. ۳ - شاگردان و راویاناحمد بن حنبل (م ۲۴۱ق)، خلیفة بن خیاط (م ۲۴۰ق)، عمر بن شبه نمیری (م ۲۶۲ق)، بهز بن اسد (م پیش از ۱۹۸ق)، سختویة بن مازیار، احمد بن نصر نیشابوری، احمد بن سعید مروزی رباطی (م ۲۴۵ق)، ابوعبدالملک عقبة بن مکرم بن افلح هلالی بصری و عبیدالله قواریری و پسرش حسن بن حسن که وی هم محدث بود، از شاگردان و راویان محمد بن حسین بصری هستند. ۴ - وثاقتاز میان رجالیون اهل‌سنت، ابن حبان و ذهبی وی را توثیق کرده‌اند و ابن حجر صدوق دانسته است. یحیی بن معین هم قدحی بر او وارد نمی‌داند. در مقابل، ابوحاتم در وثاقتش تردید کرده و نسائی ضعیف شمرده است. بنابه گفته برخی، محبوب بن حسن به قدریه گرایش داشته است. ۵ - وفاتاز تاریخ مرگ ابوجعفر گزارشی در دست نیست، ولی با توجه به وفات اساتید و شاگردانش به‌دست می‌آید که او در قرن دوم و سوم می‌زیسته و به احتمال قریب به یقین در نیمه نخست سده سوم درگذشته است. ۶ - تالیفاتبه گفته ابن ندیم، محبوب بن حسن کتابی درباره متشابهات قرآن داشته است. [۱۴]
ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۹.
گویا ابوعبدالله محمد بن محبوب بصری بُنانی (م ۲۲۲ق) پسر اوست که برخی اطلاعات پسر و پدر را درهم آمیخته‌اند. [۱۹]
باجی، سلیمان بن خلف، التعدیل و التجریح، ج۲، ص۶۵۸.
[۲۰]
باجی، سلیمان بن خلف، التعدیل و التجریح، ج۲، ص۸۲۹.
۷ - پانویس۸ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۶۹-۶۷۰، برگرفته از مقاله «محمد بصری». رده‌های این صفحه : دانشمندان قرن 2 (قمری) | دانشمندان قرن 3 (قمری) | راویان قرن 2 (قمری) | راویان قرن 3 (قمری) | شخصیت‌های قرن 2 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | مؤلفان قرن 2 (قمری) | مؤلفان قرن 3 (قمری)
|